เมื่อ 12 ปีที่แล้ว ในวันที่ 28 พฤษภาคม ค.ศ. 2010 เป็นอีกหนึ่งวันที่สำคัญต่อฉากทัศน์ทางวัฒนธรรมของอิตาลี หมุดหมายที่สำคัญนั้นคือวันเปิดตัวพิพิธภัณฑ์ MAXXI พิพิธภัณฑ์ร่วมสมัยที่ก่อสร้างขึ้นในเขต Flaminio ย่านเมืองเก่าที่คราคร่ำไปด้วยโบราณสถาน ที่ตั้งของพื้นที่ค่ายทหารเก่า(Caserma Montello) บริเวณทิศเหนือของใจกลางกรุงโรม ห่างจากถนน Flaminia ถนนเก่าตั้งแต่สมัยยุคโรมันโบราณ ไปเพียง 150 เมตร และอยู่ไม่ไกลจากสนามกีฬาโอลิมปิกในร่ม Palazzetto dello Sport di Roma (1958) และสนามกีฬา Stadio Flaminio di Roma (1959) สถาปัตยกรรมสมัยใหม่นิยม ของ Pier Luigi Nervi และไม่ห่างจากโครงการโรงมหรสพ (Auditorium Parco della Musica (2002) ของ Renzo Piano ทำให้โครงการพิพิธภัณฑ์ร่วมสมัยแห่งใหม่ที่จะเกิดขึ้นมาดำรงอยู่ภายใต้ความท้าทายและข้อจำกัดของบริบทเชิงพื้นที่และวัฒนธรรม

MAXXI เป็นชื่อย่อของ Museo Nazionale delle Arti del XXI secolo (National Museum of the 21st century Arts) หรือ พิพิธภัณฑ์แห่งชาติ ศตวรรษที่ 21 ถูกเริ่มต้นโครงการด้วยการสนับสนุนของรัฐบาลอิตาลี ภายใต้การจัดประกวดแบบนานาชาติโดยกระทรวงมรดกทางวัฒนธรรม (Ministry of Cultural Heritage) ของอิตาลี ในช่วงปี ค.ศ. 1998 – 1999 เพื่อสร้างโครงการพิพิธภัณฑ์ร่วมสมัยที่ดำเนินงานโดยมูลนิธิกึ่งสาธารณะแห่งแรกในโรม ในการรองรับพื้นที่จัดแสดงทางวัฒนธรรม ไม่ว่าจะเป็นการจัดแสดงงานศิลปะ การวิจัย การออกแบบ แฟชั่น และภาพยนตร์ โดยมีแบบถึง 273 แบบเข้าร่วมการประกวดในครั้งนั้น ก่อนที่จะถูกคัดเลือกให้เหลือ 15 แบบ จากสถาปนิกชื่อดังของโลก ไม่ว่าจะเป็น Zaha Hadid Steven Holl Toyo Ito Rem Koolhaas Jean Nouvel Kazuyo Sejima (ในนาม SANAA) และเป็นผลงานการอกแบบของ Zaha Hadid ที่ได้รับการพิจารณาให้ได้รับการชนะเลิศเพื่อนำไปก่อสร้าง โดยเป็นอาคารหลังแรกที่ถูกสร้างในอิตาลีของเธอ

ทัศนียภาพทางเข้าด้านหน้าของ MAXXI ที่เชื่อมโยงระหว่างพื้นที่ลานกิจกรรมกับตัวสถาปัตยกรรม บริเวณผนังด้านนอกอาคารติดงาน installation art ‘More Than Meets The Eye’ โดย Maurizio Nannucci เมื่อปี 2015

ทัศนียภาพด้านหน้าของอาคารฝั่งประชิดกับถนน Guido Reni ที่ยังคงรักษาโครงสร้างของรูปด้านหน้าอาคารค่ายทหารเก่าเอาไว้ ส่วนโครงสร้างของอาคารใหม่ที่ทำจากวัสดุคอนกรีตถูกออกแบบให้สอดประสานกอดหุ้มรูปด้านหน้าของอาคารเก่า ผ่านการแยกรูปแบบของวัสดุ พื้นผิว ของสถาปัตยกรรม

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Zaha Hadid ที่ชนะการประกวดในปี ค.ศ. 1998 ที่แสดงถึงความสัมพันธ์เชิงพื้นที่ระหว่างบริบทภูมิทัศน์เมืองประวัติศาสตร์กับตัวสถาปัตยกรรมร่วมสมัยที่สร้างขึ้นใหม่. Courtesy: MAXXI

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Steven Holl ที่ผ่านการเข้ารอบ 15 แบบสุดท้าย Courtesy: MAXXI

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Toyo Ito ที่ผ่านการเข้ารอบ 15 แบบสุดท้าย Courtesy: MAXXI

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Rem Koolhaas ที่ผ่านการเข้ารอบ 15 แบบสุดท้าย Courtesy: MAXXI

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Jean Nouvel ที่ผ่านการเข้ารอบ 15 แบบสุดท้าย Courtesy: MAXXI

โมเดลหุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมของ Kazuyo Sejima (SANAA) ที่ผ่านการเข้ารอบ 15 แบบสุดท้าย Courtesy: MAXXI

Site Surrounding หุ่นจำลองแบบทางสถาปัตยกรรมบริบทแวดล้อมที่สถาปนิกขับเน้นให้เห็นถึงความเชื่อมโยงและการเปลี่ยนผ่านระหว่างงานออกแบบในยุค Modernism ของอิตาลีชิ้นสำคัญ คือกลุ่มอาคารกีฬาโอลิมปิก Palazzetto dello Sport di Roma (1958) และสนามกีฬา Stadio Flaminio di Roma (1959) ของ Pier Luigi Nervi สถาปนิกชาวอิตาลี

‘สนามของสถาปัตยกรรม’ (field of buildings) ตามแนวคิดแรกของการก่อสร้าง อาคาร 5 หลัง แต่จำเป็นต้องลดจำนวนของอาคารลงเพื่อให้เพียงพอกับงบประมาณที่มีของโครงการ

ภาพมุมสูงของโครงการ MAXXI ที่ตัวโครงการแทรกตัวเข้าไปในบริบทของพื้นที่เมืองประวัติศาสตร์ แต่ยังคงเอกลักษณ์แห่งยุคสมัยของตนเองไว้อย่างน่าสนใจ Courtesy: Zaha Hadid Architects

ส่วนหนึ่งของผลงานการออกแบบภูมิทัศน์พื้นที่ส่วนต่อเนื่องของ MAXXI จากการประกวดแบบปรับปรุงภูมิทัศน์ในส่วนพื้นที่ว่างเหล่านี้ภายใต้ชื่อ GRANDE MAXXI

ด้วยแนวความคิดในการสร้างความต่อเนื่องเชิงพื้นที่ ระหว่างภายนอกสู่ภายใน โดย Zaha Hadid กล่าวว่าเธอต้องการเปลี่ยนสถานะเชิง ‘วัตถุ’ ของพิพิธภัณฑ์ ให้พรมแดนของพื้นที่เกิดความเชื่อมโยง ลื่นไหลระหว่างกัน ด้วยแนวของเส้นที่สอดประสานเชื่อมโยง ระหว่างพื้นที่ภายนอกและพื้นที่ภายใน ความเชื่อมโยงเหล่านั้นคือสิ่งที่สถาปนิกต้องการให้เกิด ‘สนามของสถาปัตยกรรม’ (field of buildings) ด้วยการสร้างอาคาร 5 หลัง เชื่อมสอดประสานเข้าด้วยกันผ่านเส้นสายที่ลื่นไหลตามแนวที่ดิน โดยที่ส่วนด้านหน้าของโครงการฝั่งที่ประชิดกับถนน Guido Reni ยังคงรักษาโครงสร้างของรูปด้านหน้าอาคารค่ายทหารเก่าเอาไว้ ในส่วนของการออกแบบภูมิทัศน์ซึ่งเป็นหนึ่งในหัวใจสำคัญ เพราะเป็นปัจจัยหลักหนึ่งที่ส่งผลให้แบบได้รับการพิจารณาชนะเลิศจากคณะกรรมการด้วยการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างพื้นที่ทางเท้าของเมืองเข้ากับพื้นที่ด้านหน้าโครงการ สร้างความต่อเนื่องระหว่างพื้นที่ทางเข้าจากแนวถนน Guido Reni กับพื้นที่ด้านหลังที่ประชิดกับฝั่งของแนวถนน Masaccio ตามเจตนารมณ์ของการสร้างพื้นที่เปิดโล่งกึ่งสาธารณะให้กับเมืองที่ทวีความสำคัญและมีความจำเป็นต่อความต้องการของเมืองในปัจจุบัน

ทัศนียภาพภายในโถงกลางของ MAXXI ที่ใช้รับลงทะเบียน ก่อนแยกไปในจุดต่างๆ เชื่อมต่อพื้นที่ด้วยบันไดเหล็กสีดำขนาดใหญ่

เฟอร์นิเจอร์ในโครงการที่ได้รับการออกแบบให้สอดรับกับสถาปัตยกรรม เช่น เคาเตอร์รับลงทะเบียน ที่ออกแบบรูปทรงให้สอดคล้องกับพื้นที่

บันไดสีดำนำผู้ใช้สอยอาคารไปสู่ทางเดินขนาดยาวที่เชื่อมต่อพื้นที่ต่างๆเข้าด้วยกันอย่างลื่นไหลล้อกับกับแนวของอาคาร คล้ายกับว่าอาคารเป็นท่อขนาดใหญ่ที่เลื้อยไปในอากาศ โดยมีการติดตั้งครีบคอนกรีตประกบแผ่นเหล็กที่ใช้เพื่อการควบคุมคุณภาพของแสงภายในส่วนจัดแสดง (ท่อสีแดงเป็นงานศิลปะจัดแสดง installation Art ที่จัดแสดงชั่วคราว)

องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมหลักสองประการที่ถูกนำมาใช้ในโครงการ คือผนังคอนกรีตที่กําหนดขอบเขตของพื้นที่ส่วนจัดแสดงนิทรรศการและกําหนดการผสมผสานของปริมาตร และหลังคาโปร่งใสที่ปรับแสงธรรมชาติให้สัมพันธ์กับการใช้สอย

ครีบคอนกรีตประกบแผ่นเหล็กที่ใช้กรองแสง และซี่เหล็กด้านบนติดตั้งเพื่อการควบคุมคุณภาพของแสงภายในส่วนจัด

พื้นที่ชั้นบนสุดเป็นุดไฮไลท์ที่สำคัญ สามารถเปิดกระจกเพื่อมองพื้นที่ด้านล่างได้ และสามารถปิดกระจกเพื่อใช้สำหรับควบคุมแสงในนิทรรศการได้เช่นกัน

เฟอร์นิเจอร์ภายในโครงการที่จัดวางตามจุดต่างๆ ได้รับการออกแบบอย่างพิถีพิถัน

การสร้างพื้นที่ว่างแบบลื่นไหล (The fluid and sinuous shapes) เป็นหัวใจหลักของโครงการ

โครงการ MAXXI เป็นหนึ่งในประวัติศาสตร์ของความเคลื่อนไหวทางวัฒนธรรมของอิตาลีในช่วงเวลาเปลี่ยนผ่าน ต่อการดำเนินแนวทางการจัดการกับเวทีกลางในการจัดแสดงศิลปะ วัฒนธรรมร่วมสมัย การแลกเปลี่ยนความคิด นับเป็นบทเรียนที่ควรศึกษา และใช้เป็นกรณีศึกษาที่สำคัญต่อการจัดการกับพื้นที่ ที่มีการซ้อนทับในหลายชั้น (Layer) ของความเข้มข้นทางประวัติศาสตร์เช่น กรณีของกรุงโรม

โครงการ MAXXI — National Museum of 21st Century Art MAXXI ตั้งอยู่ที่ Via Guido Reni, 4a, 00196 Roma RM, Italy เปิดบริการทุกวันยกเว้นวันจันทร์ ตั้งแต่เวลา 11:00–19:00 น. +39 06 320 1954

For more information: https://www.maxxi.art/en/orari-e-biglietteria/